Afscheidscollege prof. dr. J.M. ten Cate

‘Modellen en rolmodellen’, onder deze titel hield op 17 april 2015 prof. dr. J.M. (Bob) ten Cate, hoogleraar Experimentele Preventieve Tandheelkunde van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam, zijn afscheidscollege. Ten Cate is altijd geïnteresseerd geweest in het zéér vroege stadium van cariës. Aan de hand van toegepaste onderzoekmodellen schetste hij een beeld van zijn onderzoek gedurende de aflopen 42 jaar. Met het allereerste model, waarbij gebruik werd gemaakt van rundermolaren, werd indertijd aangetoond dat lage concentraties fluoride demineralisatie reduceren. Bij een daaropvolgend model werd het tandglazuur, net als in de mond,  afwisselend blootgesteld aan een neutrale en aan een verlaagde pH. Ook in dit model bleek fluoride de demineralisatie te reduceren en de remineralisatie te bevorderen. Vervolgens werd de overstap naar de mond gemaakt. Kleine stukjes glazuur werden in speciaal gefabriceerde frames geplaatst. Hierdoor kon het glazuur in de mond worden blootgesteld aan specifieke condities, een zeer waardevolle stap voor het testen van nieuwe mondverzorgingsproducten. De laatste jaren was Ten Cates onderzoek vooral gericht op het feit dat bacteriën in biofilms groeien. Ook hiervoor werd een modelsysteem ontwikkeld. De samenstelling van de biofilm, maar ook de ouderdom ervan, hebben grote invloed op de gevoeligheid voor antimicrobiële middelen.

De fundamentele kennis, verworven met deze onderzoekmodellen, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de verbetering van de mondgezondheid. Ten Cate wees erop dat de mondgezondheidswinst sinds de eeuwwisseling stagneert, en dat de verbetering vooral ten goede is gekomen aan mensen die reeds een relatief goede mondgezondheid bezaten. Hij veronderstelt dat levensstijl een grote rol speelt en bevolkingsonderzoek met grote aantallen gegevens (‘big data’) in de toekomst een belangrijke rol zal spelen. Computermodellen zouden kunnen leiden tot individuele gezondheidsadviezen. Zo schetste hij een toekomstbeeld waarin het risico op cariës kan worden voorspeld door analyse van iemands aankoopgedrag op internet (indicatief voor gezonde levensstijl),  postcode (indicatie van sociaaleconomische status) en dergelijke factoren. Tot slot benadrukte Ten Cate het belang van een gezonde mond voor de algemene gezondheid, en vroeg zich daarom af welke personen voor bevolkingsgroepen kunnen fungeren als rolmodel voor een gezonde mond.

Voor zijn wetenschappelijke en maatschappelijke verdiensten ontving professor ten Cate na afloop van zijn rede het onderscheidingsteken van Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.