Autotransplantatie: het orthodontisch perspectief

Congresnieuws

Op 10 en 11 november 2023 organiseerde de Nederlandse Vereniging voor Orthodontische Studie (NVOS) in samenwerking met Proclin, een kliniek voor parodontologie, endodontologie en restauratieve tandheelkunde, hun jaarlijkse najaarsvergadering met autotransplantatie als thema.

Autotransplantatie is de afgelopen jaren weer voor het voetlicht gebracht door de enthousiaste en gedegen aanpak van het team van Proclin. Door de opkomst van de implantologie is autotransplantatie met de jaren wat op de achtergrond geraakt, maar sinds het begin van deze eeuw heeft de groep van Proclin met als initiatoren Manfred Leunisse en Dick Barendregt de draad weer opgepikt en de indicatie verruimd voor zowel het type gebitselementen als leeftijd van transplanteren.

Onder moderatie van prof. dr. Yijin Ren informeerden nationale en internationale sprekers het publiek over de voordelen van een autotransplantaat boven een implantaat. Een geslaagd autotransplantaat is biologisch, groeit mee en is in de frontregio esthetisch fraaier dan een implantaat. Zeker door goede interdisciplinaire aanpak en een strak protocol worden zeer fraaie resultaten behaald. Een teambenadering is volgens de sprekers essentieel. Betrokken sectoren zijn de mka-chirurgie of parodontologie, de orthodontie, de endodontologie en de esthetische tandheelkunde.

De basale kant van autotransplantatie werd toegelicht door prof. em. Inger Kjaer, een internationale autoriteit op het gebied van tandontwikkeling en -eruptie.  Zij hield 2 lezingen over tandontwikkeling en failure of eruption, waaronder ankylose. De ‘motoren’ achter tandontwikkeling zijn de zenuwbanen die zich segmentgewijs ontwikkelen vanuit de neurale buis. Deze sturen op chemische wijze het epitheel van de follikel en het parodontale membraan aan, evenals het ectomesenchymale weefsel dat de tandkiem omringt. Naast genetische factoren kunnen epigenetische factoren zoals virale infecties als rodehond of bof, pre- en postnataal invloed hebben op tandontwikkeling en leiden tot failure of development en/of eruptie.

De Amerikaan John Christensen, gaf klinisch relevante informatie over het managen van getraumatiseerde frontelementen. Met het motto “the PDL is your friend” benadrukte hij het belang van voorzichtigheid bij het reponeren van geïntrudeerde of gedislokeerde frontelementen (≥ 3 mm).  Repositioneer enkel met zeer lichte vingerdruk en in 1 poging en fixeer met flexibele draden, rigide fixatie is uit den boze, aldus de adviezen van Christensen. Zelfligerende orthodontische brackets met een flexibele draad zijn voor dit soort trauma een uitkomst. Verder gaf Christensen het publiek mee zich niet te schromen om in stressvolle situaties als trauma terug te vallen op de (online beschikbare) dental trauma guide.

Bij zeer ernstig trauma en/of ankylose met infrapositie als gevolg adviseerde de Zweed Lars Anderson ‘decoronatie’ waarbij de kroon inclusief het glazuur wordt verwijderd en de pulpakamer vitaal is of wordt schoongemaakt. Hiermee propageert hij de paradigmashift van save the tooth naar save the bone. Met het behoud van de processus alveolaris kan op latere leeftijd alsnog getransplanteerd of geïmplanteerd worden. De verruiming van de indicatie van transplantatie zowel qua afvorming van het gebitselement als qua locatie, biedt meer mogelijkheden. Bijvoorbeeld het vervangen van een (afwezige) laterale bovenincisief waarvoor een onderincisief de ideale donor is gebleken.

Anna Louropoulou besprak de langetermijnresultaten bij Proclin van 910 premolaren die getransplanteerd zijn tussen 2004 en 2021 (Dent Traumatol, 20 sepember 2023). Het betroffen melkelementen (98% succes) en blijvende gebitselementen (100% voor adolescenten en 87,5 % voor volwassenen). Een tweede onderzoek betroffen 1.654 premolaren bij 1.243 patiënten met nagenoeg vergelijkbare resultaten (Dent Traumatol, 28 april 2023) . Proclin noemt het overleven van het parodontale ligament als de sleutel tot succes.

Door diverse sprekers werd het publiek een aantal praktische handvatten meegegeven om de toepasbaarheid van autotransplantaties in de dagelijkse praktijk te vergroten en elkaar te helpen in de voorbereiding of nabehandeling. Een aantal ‘dagtips’ waren:

1. Endodontologisch moet rekening gehouden worden met het lage risico op kortetermijncomplicaties (binnen 6-12 weken) zoals externe wortelresorptie, en de middellange- (3-6 maanden) en langetermijncomplicaties (> 6 maanden) met necrose van geïnfecteerd pulpaweefsel.
2. Het toedienen van een antibioticaprofylaxe bij autotransplantatie van gebitselementen met onafgevormde radices lijkt de risico’s nog verder te verlagen.
3. Aan de Orthodontist gevraagd door de parodontologen rekening te houden met de afstand, de richting en parallelliteit van de radices om zo de juiste ruimte voor autotransplantatie te creëren. Deze ruimte dient ook in de verticale dimensie (beetdiepte) vooraf in orde te zijn om het transplantaat in infra-occlusie te kunnen plaatsen.
4. Orthodontie kan de collega’s helpen door 4 weken voor transplantatie het donorelement te belasten, dit vergemakkelijkt de extractie en ‘activeert’ het parodontale ligament. Het gebitselement dient 6 weken na transplantatie weer belast te worden, waarbij het van groot belang is geen intrusieve krachten op het autotransplantaat te plaatsen.

Ten slotte werd een tipje van de sluier gelicht over de rol van digitale planning bij autotransplantatie, aangezien er in essentie sprake is van een avulsie is de snelheid van het replanteren van belang. In de voorbereiding kan een mal gefabriceerd worden via de CBCT-scan zodat de extraorale tijd van het donorelement zo kort mogelijk is. Tevens lijken er ook digitale mogelijkheden te zijn voor het plannen van de buccale restauraties.

We kunnen concluderen dat er wel degelijk een rol voor autotransplantatie is binnen de tandheelkunde en orthodontie van de toekomst. Hebben we niet allemaal eens gezegd tegen een patiënt: er is niets wat zo lang meegaat als uw eigen tand?

Sterre E.M. Kramer en dr. Gem J.C. Kramer, gastauteur en redacteur

Beeld: Manfred Teunisse (Proclin)

Naar alle nieuwsberichten

Dit bericht delen op sociale media? Klik op de deelknop links in beeld en kies uit Facebook, Twitter of Linkedin.