Bestraling lymfeklieren met afgestemde dosis

Promotie S. van den Bosch

In de toekomst zullen alleen nog individuele lymfeklieren bestraald worden met een dosis die afgestemd is op het volume van de uitzaaiing. Het electief bestralen van grote anatomische gebieden in de hals is dan verleden tijd. Daarvoor is wel eerst de perfectionering nodig van de diagnostische beeldvormende technieken. Dat concludeerde Sven van den Bosch in zijn promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit. Het doel van zijn onderzoek was het evalueren van het toxiciteitsprofiel en de veiligheid van FDG-PET-gestuurde graduele dosis prescriptie bij primaire radiotherapie (RT) van het plaveiselcelcarcinoom (PCC) in het hoofd-halsgebied.

Bij primaire (C)RT van hoofd-halstumoren worden doorgaans 2 dosisniveaus voorgeschreven. Een hoge boost dosis (±70 Gy) wordt gegeven op de primaire tumor en aangetoonde uitzaaiingen in lymfeklieren. Daarnaast wordt uit voorzorg een iets lagere electieve dosis (±45-50 Gy) op normale lymfeklieren gegeven waarvan verondersteld wordt dat zij microscopische uitzaaiingen kunnen bevatten die niet gedetecteerd kunnen worden. Deze dosis-niveaus zijn bepaald in de jaren 1950 en sindsdien niet meer veranderd. De diagnostische beeldvormende technieken zijn daarentegen wel verbeterd, waardoor steeds kleinere uitzaaiingen in lymfeklieren wel gedetecteerd kunnen worden. Als gevolg hiervan is het is aannemelijk dat de (electieve) dosis tegenwoordig onnodig hoog is. Dosis-response modellen tonen aan dat de dosis die nodig is om kleine uitzaaiingen te genezen afhankelijk is van de grootte van de uitzaaiing en dat op basis van de ingeschatte detectiegrens van uitzaaiingen de huidige electieve dosis verlaagd kan worden. 

Beeld: S. van den Bosch (Creative Commons Attribution 4.0 International License)

Kwantitatieve functionele beeldvorming met FDG-PET kan, op basis van de metabole activiteit als surrogaat parameter voor het aantal tumorcellen, een graduele dosis prescriptie voor lymfeklieren sturen. In het gerandomiseerde UPGRADE-RT onderzoek zullen, op geleide van FDG-PET, lymfeklieren met kleine aangetoonde uitzaaiingen behandeld worden met een lager tussenliggend dosis-niveau (60 Gy) en zal de electieve dosis verlaagd worden naar 34 Gy (zie afbeelding). Hiermee wordt minder late toxiciteit en een betere kwaliteit van leven na behandeling beoogd terwijl de kans op genezing gelijk blijft. Verwacht wordt dat de inclusie van 300 patiënten in het UPGRADE-RT onderzoek eind 2021 afgerond zal zijn.  

Daarnaast toont een analyse van 633 patiënten met een PCC in het hoofd-hals gebied significant minder recidieven in electief bestraalde lymfeklieren wanneer ter voorbereiding op radiotherapie een FDG-PET/CT-scan verkregen wordt in vergelijk met een CT-scan alleen. Dit ondersteunt een superieure detectie van kleine lymfekliermetastasen met FDG-PET. De betere regionale controle vertaalt zich tevens in een significante toename in de overleving van deze patiënten.

Op 6 oktober 2020 promoveerde Sven van den Bosch aan de Radboud Universiteit op zijn proefschrift ‘Uniform FDG‐PET guided gradient dose prescription in head and neck cancer: prologue to the UPGRADE‐RT trial’. Promotoren waren prof. dr. J.H.A.M. Kaanders en prof. dr. W.J.G. Oyen. Copromotoren waren dr. T. Dijkema en dr. P.A.H. Doornaert.