Concurrentie van de traditionele medicijnman

Column

Een ketting om je nek als behandeling tegen kiespijn. Een aantal spreuken nazeggen of een snee in je pols waar wat kruiden op gesmeerd worden. Dat is zomaar een greep uit de verhalen die Senegalese tandartsen mij vertelden over de ervaringen die zij als kind hadden met mondzorg.

In mijn vorige column vertelde ik over de cursus die ik gaf aan Senegalese tandartsen. Voor een groot deel was het hun eerste bijscholingscursus. De deelnemers gingen tevreden en met een hoop nieuwe inzichten terug naar hun praktijken. Een geslaagde cursus volgens mij.

Een van de cursusonderdelen was een brainstormsessie over de toegang tot mondzorg in Senegal. Daarbij hoorde ik voor het eerst over een belangrijk aspect dat ik tot nu toe over het hoofd zag: de grote rol die traditional medicine nog steeds speelt in de lokale mondzorg.

Ik dacht al wel te weten waarom er zo weinig toegang was tot mondzorg in Senegal: het gebrek aan tandartsen en financiën. Ik had er zelfs voor mijn cursus nog een artikel over opgezocht.  Maar het blijkt dat, zelfs in 2022, voor bijna 40% van de inwoners de traditionele medicijnman of -vrouw de eerste hulp bij mondproblemen is. Dit stond ook in het artikel, maar ik heb eroverheen gelezen. Misschien wel omdat het voor mij zo onwaarschijnlijk klinkt.

Naast dat deze alternatieve genezers een concurrerende partij zijn, blijken zij ook een angst voor de reguliere mondzorg in te boezemen. Er werd me verteld dat veel mensen niet naar een normale tandarts durven omdat het ze door deze ‘zorgverleners’ sterk wordt afgeraden. Een tandartsbezoek zou een slechte invloed hebben op de geesten die je beschermen. Een ander voorbeeld: zwangere vrouwen wordt afgeraden een tandarts te bezoeken omdat een extractie een miskraam zou kunnen veroorzaken.

Een deelneemster aan de cursus vertelde dat ze als kind eens kiespijn had en een traditionele medicijnman bezocht. Ze kreeg een doek over haar hoofd en moest stomen boven een bak water. Daarbij moest ze haar speeksel in de bak laten lopen. Daarna werden er spreuken over het speeksel uitgesproken om het weer gezond te maken en zou de pijn moeten verdwijnen. Twee dagen later kreeg ze alsnog een dikke wang. Haar vader nam haar mee naar de stad waar een tandarts haar kies trok en ze van de pijn af was.

Ik probeer het te begrijpen: als je geen toegang hebt tot zorg, is het dan een veilig idee dat er een dorpsgenoot is die zich om je bekommert? Of zorgt de aanwezigheid van deze behulpzame dorpsgenoten ervoor dat tandartsen niet gemist en daardoor ook niet bezocht worden? Zijn er nog andere culturele aspecten die ik met mijn westerse blik niet kan doorgronden?

Hoe het ook zij, ik moest bij het horen van deze verhalen even terugdenken aan Nederland en glimlachte in mezelf: zelfs wij hebben heel soms een patiënt die gelooft dat cariës veroorzaakt wordt door ‘wolf in de tanden'. Maar over het algemeen worden wij gelukkig wel als een betrouwbare eerste hulp bij (mond)problemen gezien.

(Beeld: Mercy Ships)

Marijke Westerduin, tandarts en vrijwilliger bij Mercy Ships, zal de komende periode elke maand een column schrijven voor het NTVT. Marijke is in 2007 afgestudeerd als tandarts aan het Radboudumc. Daarna heeft zij als tandarts in de algemene praktijk en in een kindertandheelkundige kliniek gewerkt. Daarnaast heeft Marijke ook 7 jaar als docent gewerkt aan de opleiding tandheelkunde van het Radboudumc. In het verleden heeft ze, via Mercy Ships, 7 maanden als tandarts gewerkt in Togo en kortstondig in Zambia en Guinee. Momenteel is ze voor een periode van 2 jaar aan het werk als Lead Dentist in West-Afrika, vanaf een ziekenhuisschip van Mercy Ships. Marijke zal daar werken aan haar droom: de toegang tot mondzorg in West-Afrika verbeteren. Dit doet ze ook door middel van haar stichting: Stichting Improve. Ze neemt jullie de komende maanden graag mee in wat zij meemaakt en wat haar gedachten daarbij zijn.
Op 16 mei 2022 verscheen een podcast over 'Mondzorg over grenzen' waarbij Marijke te gast was.

Naar alle columns