De Babylonische spraakverwarring

Column

Voorzichtig geef ik een kleine jongen een lokale verdoving en zachtjes rolt er een traan over zijn wang. Ik probeer het ventje een compliment te geven: “Wat knap, goed gedaan zeg! Je lag heel netjes stil.” Drie mensen staan om ons heen en proberen de boodschap door te geven. Met handen en voeten, en in allerlei talen wordt er door elkaar heen gesproken. Wat een herrie en wat wordt er eigenlijk gezegd? De ogen van de jongen staan bang. Ik bedenk me: hoe zorg ik voor rust en vertrouwen tijdens deze behandeling?

In het drijvende ziekenhuis van Mercy Ships, waar ik als tandarts werk, worden veel kinderen geopereerd. Van alle patiënten is zo’n 35% onder de 18 jaar. Dagelijks zie ik een jong kind met een pijnklacht in mijn tandartsenstoel. Ik heb veel ervaring met het behandelen van kinderen, maar deze behandelingen zijn toch complex. De grootste reden: de taal.

In Senegal worden meer dan 30 verschillende talen gesproken. Frans wordt sinds de koloniale tijd als nationale taal gebruikt en leert men op school. De patiënten komen uit afgelegen gebieden en zijn meestal de armsten van hun samenleving. Zij zijn niet of kort naar school geweest en spreken alleen een lokale taal, die van hun eigen bevolkingsgroep.

Zo komt het dat kinderen en ouders vaak een specifieke taal spreken en wij voor een behandeling in ons drijvende ziekenhuis op zoek gaan naar een passende tolk. Deze zijn meestal nieuw voor ons, want vaste tolken regelen is moeilijk. Ze komen mee met de patiënt van de betreffende afdeling en hebben dan net even geen andere werkzaamheden, daarnaast werken ze in ploegendiensten.

Meestal zijn de tolken heel behulpzaam en helpen waar ze kunnen. Soms gebeurt er iets bijzonders, zoals die keer dat een tolk geïnteresseerd stond mee te kijken met een extractie maar vervolgens flauwviel. Sindsdien zitten de tolken verplicht op een stoel. Nadeel is dat ze dan wel eens, bij wat langere behandelingen, in slaap vallen. Dat vind ik niet vreemd na het vaak vele uren reizen en werken in dag- en nachtdiensten.

Het moeilijkste vind ik, dat ik niet kan inschatten of de tolk mijn uitleg wel helemaal goed begrijpt. Een tandarts is voor hen vaak een onbekend fenomeen, dus hoe kunnen ze dan begrijpen wat ik bedoel als ik iets uitleg? De communicatie voelt als een soort ‘doorfluisterspel’, het spel waarbij je nooit goed weet wat er van je boodschap aan het einde van de rij nog is overgebleven.

Soms wordt er ook wat extra’s aan de communicatie toegevoegd, zoals de keer dat een kind nog wat aan het huilen was na een extractie. Nadat de tolk hem toesprak was het kind abrupt stil. Bij navraag bleek dat de tolk gezegd had: “als je nu niet stil bent, trekken ze er nog eentje uit”.  Ik schrok, want volgens mij is dit pedagogisch onverantwoord, maar de tolk zelf was wel trots: “Zo doen we dat bij ons”. 

En deze week ontdekte ik toevallig dat een tolk, zonder dat wij het doorhadden, foto’s en filmpjes had gemaakt van onze behandeling. Vanuit een soort paparazzi-blikveld kon ik minutenlang terugkijken hoe ik bezig was met het patiëntje. Heel verhelderend om eens te zien, maar of dat nu de bedoeling is?  Wie weet heeft deze jongen de regels in ons ziekenhuis niet goed verstaan.

(Beeld: Mercy Ships)

Marijke Westerduin, tandarts en vrijwilliger bij Mercy Ships, zal de komende periode elke maand een column schrijven voor het NTVT. Marijke is in 2007 afgestudeerd als tandarts aan het Radboudumc. Daarna heeft zij als tandarts in de algemene praktijk en in een kindertandheelkundige kliniek gewerkt. Daarnaast heeft Marijke ook 7 jaar als docent gewerkt aan de opleiding tandheelkunde van het Radboudumc. In het verleden heeft ze, via Mercy Ships, 7 maanden als tandarts gewerkt in Togo en kortstondig in Zambia en Guinee. Momenteel is ze voor een periode van 2 jaar aan het werk als Lead Dentist in West-Afrika, vanaf een ziekenhuisschip van Mercy Ships. Marijke zal daar werken aan haar droom: de toegang tot mondzorg in West-Afrika verbeteren. Dit doet ze ook door middel van haar stichting: Stichting Improve. Ze neemt jullie de komende maanden graag mee in wat zij meemaakt en wat haar gedachten daarbij zijn.
Op 16 mei 2022 verscheen een podcast over 'Mondzorg over grenzen' waarbij Marijke te gast was.

Naar alle columns