De gemeenschap inzetten bij preventie

Onder de loep! Alice Grasveld

Alice Grasveld is promovenda aan het Academisch Centrum voor Tandheelkunde Amsterdam en doet sinds februari 2021 onderzoek bij de afdelingen Preventieve Tandheelkunde en Kindertandheelkunde. Promotor van haar onderzoek is prof. dr. ir. Monique van der Veen en dr. Clarissa Bonifácio begeleidt het onderzoek als copromotor. NTVT stelde Alice 8 vragen over haar onderzoek.

Wat onderzoek je?

Als mondhygiënist en medisch antropoloog doe ik namens mijn stichting The Healthy Teeth Foundation participatief actieonderzoek naar mondgezondheid bij kansarme kinderen in Kenia en Nederland. Op die onderzoeken promoveer ik aan de Vrije Universiteit (VU).

Wat is je drijfveer om onderzoek te doen?

Mijn droom is dat ieder kind in de wereld naar school kan. Helaas is het zo dat 80% van de kinderen in de Afrikaanse sloppenwijken last heeft van tandbederf en dat kiespijn een van de voornaamste redenen is van schoolverzuim. Doordat kinderen kiespijn hebben, gaan ze niet naar school en blijven ze in de poverty trap (armoedeval) zitten. In Nederland heeft volgens het Mondzorgsignalement 2018 echter ook 74% van de 5-jarige kinderen van moeders met een migratieachtergrond en een lage sociaaleconomische positie (SEP) cariës. Hier wil ik met mijn onderzoeksprojecten iets aan doen. Ik gun ieder kind een pijnvrije mond zodat hij of zij onbezorgd naar school kan.

Waarom is juist dit interessant om te onderzoeken?

Huidige interventies gericht op het verbeteren van mondgezondheid bij deze groep kinderen schieten vaak tekort. Dat komt doordat deze vaak top-down worden opgelegd. Participatief actieonderzoek is een goede manier om samen met de mensen waar het om gaat een preventief mondzorgactieplan te creëren (bottom-up). Dit actieplan bestaat uit lokale oplossingen die de mondgezondheid bij kinderen verbeteren. In Kenia waren dat een gesuperviseerd tandenpoetsprogramma op school, train-the-trainer workshops over mondhygiëne voor lokale gezondheidswerkers, een toneelstuk over de tandarts (uitgevoerd in het dorp door de schoolkinderen) en het bouwen van een waterput voor betere toegang tot water en dus hygiëne.

Foto: Joost Hoving

Wat zijn de belangrijkste onderzoeksvragen en - doelen?

De belangrijkste onderzoekvraag is hoe sociaaleconomische en culturele factoren de mondgezondheid van kinderen beïnvloeden. Het belangrijkste onderzoeksdoel is het cocreëren van een toegepast preventief mondzorgactieplan met oplossingen vanuit de lokale gemeenschap.

Hoe is het onderzoek opgezet?

Participatief betekent mét de gemeenschap. Ik werk onder andere samen met ouders, leraren, maatschappelijk werkers, zorgverleners en religieuze leiders. We voeren kwalitatief onderzoek uit naar de oorzaken van slechte mondgezondheid en bestuderen de context door middel van observaties en interviews. Vervolgens organiseren we focusgroepen en creëren we gezamenlijk een preventief mondzorgactieplan. De lokale gemeenschap geeft aan wat ter plekke werkt en haalbaar is. The Healthy Teeth Foundation faciliteert deze lokale oplossingen waar mogelijk.

Wat is tot nu toe het grootste probleem waar je tegenaan bent gelopen?

Dat de doelgroep van deze projecten, meest kwetsbare mensen in de samenleving, vaak het lastigst te bereiken is, omdat zij vaak stress en andere dingen aan hun hoofd hebben, waardoor mondgezondheid geen prioriteit krijgt.

Op welke onderzoeksresultaten hoop je?

Dat ik kan aantonen dat participatief actieonderzoek een effectievere manier is om participatie en gedragsverandering te bewerkstelligen dan top-down-interventies. Ook wil ik aantonen dat je als onderzoeker altijd rekening moet houden met de context. Een slechte mondgezondheid wordt in Kenia door hele andere factoren veroorzaakt dan in Nederland.

Wat levert je onderzoek op voor de tandheelkunde, de patiënt of de mondzorgverlener?

Met deze projecten lever ik een maatschappelijke bijdrage. Ik geef gratis voorlichting, poetslessen en mondzorg aan kinderen die normaal geen of slechte toegang hebben tot tandheelkundige zorg. In Kenia hebben we, als uitkomst van het actieplan, een waterpomp gebouwd. De gemeenschap vond dat zonder water (mond)hygiëne niet mogelijk was. We hebben samen gespaard om deze waterpomp te kunnen realiseren. Hiermee hebben we bijgedragen aan 3 van de sustainable development goals van de Verenigde Naties, namelijk goede gezondheid & welzijn, kwaliteitsonderwijs en schoon water & sanitair.