Het nocebo-effect in de mondzorg

Bij het nocebo-effect kunnen negatieve verwachtingen van een patiënt over de behandeling leiden tot een suboptimale behandeling of verergering van symptomen. Het nocebo-effect is bijvoorbeeld verwant aan behandelangst bij de tandarts, spanning voor de behandeling of afkeer van de tandheelkundige behandeling. In de tandheelkunde is weinig onderzoek gedaan naar het nocebo-effect, terwijl de verwachting is dat het ook hier een belangrijke rol speelt. Onderzoekers uit Scandinavië en Japan hebben daarom de beschikbare literatuur samengevat. Belangrijke factoren die een rol spelen bij het nocebo-effect zijn de relatie tussen patiënt en behandelaar, spanning voor de behandeling en de verbale uitspraken van de tandarts over de behandeling.

Er zijn geen gerandomiseerde klinische onderzoeken in de tandheelkunde bekend waarin het nocebo-effect bestudeerd wordt. Wel zijn er indirecte aanwijzingen uit afzonderlijke onderzoeken dat het fenomeen optreedt. Een voorbeeld is een onderzoek waarin de deelnemers in de placebogroep melding maakten van het optreden van gingiva-irritatie of hypergevoeligheid door waterstofperoxide tijdens bleken. Ook de deelnemers in de placebogroep van een onderzoek naar het gebruik van pijnstillers na de verwijdering van derde molaren, maakten melding van medicatiegerelateerde duizeligheid of misselijkheid.

Een ander interessant voorbeeld is een onderzoek waarin de patiënten die weinig hoopvolle verwachtingen hadden van een komende wortelkanaalbehandeling, significant meer last hadden van aanhoudende pijnklachten na 6 maanden dan patiënten die verwachtten dat de behandeling succesvol zou zijn.

Bijzonder is dat ook de verwachtingen van artsen over de behandeluitkomst van invloed kunnen zijn op de pijnscores van patiënten. Een voorbeeld komt uit een onderzoek over het toedienen van intraveneuze pijnmedicatie na de verwijdering van derde molaren. De toedienende artsen verwachtten dat alleen de patiënten die daadwerkelijk pijnstillers zouden krijgen minder pijn zouden ervaren. In zowel de controlegroep als de experimentele groep kregen de patiënten echter een placebo. Toch waren de pijnscores van de patiënten in de controlegroep hoger dan die in de experimentele groep, hoewel zij geblindeerd waren. Dit suggereert dat de verwachtingen van de arts over het resultaat van de behandeling van invloed is op de daadwerkelijke uitkomst.

Het nocebo-effect speelt dus ook in de tandheelkunde een rol en is een intrigerend onderzoeksveld waarin nog veel te ontdekken valt.

(Bron: J Oral Rehabil, 18 januari 2022)

(Beeld: Shutterstock)