Klinische praktijkrichtlijn Wortelcariës bij kwetsbare ouderen

Interview

Naast de richtlijn Antitrombotica publiceerde het Kennisinstituut Mondzorg (KIMO) eind december 2019 nog een nieuwe klinische praktijkrichtlijn, namelijk de richtlijn Wortelcariës bij (kwetsbare en zorgafhankelijke) ouderen. De richtlijn is de eerste van 3 geplande richtlijnen rondom ouderen. Naar aanleiding van het verschijnen van deze nieuwe richtlijn spraken wij met Cees de Baat, voorzitter van deze richtlijnontwikkelcommissie (ROC) en emeritus hoogleraar Gerodontologie, en stelden hem een paar vragen.

Wat was de aanleiding voor het maken van deze richtlijn?
De kwaliteit van de dagelijkse mondverzorging gaat vaak achteruit bij ouderen ten gevolge van afname van de zelfzorg. De zelfzorg neemt vaak af door de toename aan chronische aandoeningen en andere gezondheidsproblemen. Het ontstaan van wortelcariës gaat hierdoor snel. Daarnaast vindt er minder geregeld mondonderzoek plaats vanwege diverse fysieke en cognitieve belemmeringen, waardoor de diagnose minder snel gesteld wordt. Wortelcariës die laat ontdekt wordt, kan verstrekkende gevolgen hebben, bijvoorbeeld het verloren gaan van gebitselementen. De zorg voor de mondgezondheid van ouderen, en dan vooral de kwetsbare en zorgafhankelijke ouderen, kent knelpunten waar iets aan gedaan moest worden. Om deze reden was het opstellen van een nieuwe richtlijn voor mondzorgverleners nodig.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?
Het KIMO heeft een meerjarenprogramma waarvan het onderwerp ouderen een aandachtsgebied is. In 2017 is een Invitational Conference (IVC) georganiseerd met als doel het prioriteren van 3 richtlijnonderwerpen. Bij deze conferentie waren 35 deelnemers aanwezig die betrokken zijn bij de zorg voor ouderen. Na inventarisatie van de onderwerpen en een knelpuntenanalyse zijn de onderwerpen bepaald, waarvan wortelcariës bij (kwetsbare en zorgafhankelijke) ouderen er 1 was. Hierna zijn de uitgangsvragen geformuleerd en is er een ROC samengesteld.

Kunt u de richtlijn kort samenvatten?
De richtlijn is vooral gemaakt voor tandartsen en mondhygiënisten, maar ook andere zorgverleners en personen die betrokken zijn bij de zorg voor deze ouderen kunnen de richtlijn gebruiken. De richtlijn is hoofdzakelijk van toepassing op alle ouderen die het risico lopen op wortelcariës of al wortelcariës hebben. Daarnaast is een aantal aanbevelingen specifiek gericht op kwetsbare of zorgafhankelijke ouderen. In eerste instantie gaat de richtlijn over de risicobeoordeling van wortelcariës. Risicofactoren voor wortelcariës zijn de achteruitgang van de mondhygiëne, multimorbiditeit, polyfarmacie en het gebruik van hyposialie-inducerende medicamenten. Vervolgens worden er aanbevelingen gedaan, op basis van de aanwezigheid en de ernst van deze risicofactoren, met betrekking tot het interval tussen periodieke mondonderzoeken, het verrichten van radiologisch onderzoek, de hyposialie en de medicatie. In tweede instantie gaat de richtlijn over de preventie en de restauratieve aanpak van wortelcariës.

Wat is het verschil met de oude richtlijn en waar moeten mondzorgverleners op letten?
Er is geen oude richtlijn, dit is de eerste ooit. Ondanks dat het vaak overmacht is, is het voor mondzorgverleners vooral belangrijk dat zij letten op ouderen die jarenlang hun praktijk bezochten en vervolgens niet meer komen. Daarnaast vereist medicatiegebruik aandacht, zo moeten mondzorgverleners altijd een actueel medicatieoverzicht ter beschikking hebben.

Hoe gaat de richtlijn de zorg veranderen?
De bedoeling van de richtlijn is dat tandartsen en mondhygiënisten attenter worden op de problematiek van wortelcariës bij ouderen. Zijn moeten hun oudere patiënten niet uit het oog verliezen en tijdig preventieve maatregelen treffen als het risico op wortelcariës toeneemt. Bovendien kunnen zij met de richtlijn in hun hand de juiste behandeling toepassen als onverhoopt toch wortelcariës is ontstaan. 

Waarover gaat de volgende (module van de) klinische praktijkrichtlijn?
Nog niet zo lang geleden zijn er 2 ROC’s aan de slag gegaan met richtlijnen omtrent de invloed van medicatie op de mondgezondheid van ouderen en rond de zorgverlening aan ouderen die aan huis gebonden zijn. Verwacht wordt dat deze richtlijnen over ongeveer een jaar klaar zijn.

De klinische praktijkrichtlijn ‘Wortelcariës bij (kwetsbare en zorgafhankelijke) ouderen’ vind u hier:
-       Volledige versie
-       Samenvatting
-       Patiënteninformatie

Leestip:
-       De december-editie van 2019 heeft als thema ‘Mondzorg bij Kwetsbare Ouderen’, bekijk hier de artikelen van deze editie.
-       In juni 2017 verscheen een artikel van Van der Maarel-Wierink en De Baat: ‘Preventieve tandheelkunde 6. Preventie van cariës bij kwetsbare ouderen’.