Met röntgenfoto’s een betere diagnose?

Column

Vorige maand gaf ik online les aan studenten in Guinee over de interpretatie van bitewing-opnamen. De studenten hebben sinds kort op hun opleiding de mogelijkheid om intraorale foto’s en panoramische röntgenopnamen te maken. Dit is in mijn ogen een belangrijk onderdeel van de tandheelkunde en ik ben blij dat mijn lessen deze studenten tot betere tandartsen gaan maken.

Maar als ik wat langer nadenk ga ik twijfelen aan dit idee. Is röntgeninformatie altijd zo essentieel? Of overschat ik de waarde ervan en is het soms ook gemakzucht, of het indekken tegen mogelijke kritiek achteraf? Welke nadelen zijn er als er te veel geleund wordt op röntgeninformatie, waardoor we minder goed kijken en voelen? Zou je als tandarts ook zonder kunnen?

Ik werkte eens een aantal dagen in Zambia samen met een lokale tandarts. Er kwam een vrouw binnen met kiespijn. Het was mij niet duidelijk welke molaar de pijn veroorzaakte. Ook als ik voelde met de sonde, in de (bekraste) mondspiegel keek en de gebruikelijke testen deed, kon ik niet ontdekken aan welk gebitselement het lag. Als het een patiënt in Nederland was geweest, zou ik een intraorale röntgenopname maken. Maar dat kon hier helaas niet: er was geen röntgenapparatuur. De tandarts voelde even met zijn sonde en was er uit: gebitselement 27, dat was het probleem. Hij pakte de verdoving al, klaar om het gebitselement te extraheren. Ik protesteerde en controleerde nogmaals om erachter te komen waarom hij zo zeker was van zijn diagnose. Na de extractie bleek distaal, verborgen tussen de wortels, inderdaad een diepe cariëslaesie te zitten. Mijn tactiele skills waren blijkbaar niet zo goed ontwikkeld als die van mijn Zambiaanse collega.

Tijdens de lessen in Guinee moet ik terugdenken aan dit voorval als ik een onderzoekstabel (Baelum et al., 2012) laat zien die ik kreeg van collega’s van de Radboud Universiteit. Hierin is te zien wat het percentage goede diagnoses van interdentale cavitatie is, als er gebruikgemaakt wordt van alleen visueel-tactiele screening, alleen bitewing-opnamen of van beide methoden samen. Het voordeel van het gebruik van röntgenopnamen blijkt in de praktijk een stuk kleiner dan ik altijd dacht.

De laatste 20 jaar is de panoramische röntgenopname een steeds normaler onderdeel van de tandheelkunde geworden en recent is conebeamcomputertomografie (CBCT) in opkomst. Het breder inzetten van röntgenonderzoek brengt echter ook kosten met zich mee. In landen waar zorgkosten niet centraal worden georganiseerd betekent dat: hoe meer beeldvorming deel uitmaakt van de normale zorg, hoe groter de kans dat het armste deel van de bevolking geen toegang heeft tot die zorg.

Is het daarom wel slim om Guineese studenten te trainen in het gebruik van diagnostische middelen die ze misschien niet veel kunnen gaan gebruiken? En als ze dat wel gaan doen, sluiten ze daarmee niet onbewust een deel van hun patiënten buiten?

Het werk dat ik doe blijft voor een deel pionieren, waarbij ik probeer zelfkritisch te blijven en deze vragen bespreekbaar te maken met mijn studenten. Mijn positieve instelling zegt me dat West-Afrikaanse landen zich blijven ontwikkelen qua centrale gezondheidszorg, waardoor ook voor hen doelmatige röntgendiagnostiek steeds laagdrempeliger beschikbaar wordt.

Marijke Westerduin, tandarts en vrijwilliger bij Mercy Ships, zal de komende periode elke maand een column schrijven voor het NTVT. Marijke is in 2007 afgestudeerd als tandarts aan het Radboudumc. Daarna heeft zij als tandarts in de algemene praktijk en in een kindertandheelkundige kliniek gewerkt. Daarnaast heeft Marijke ook 7 jaar als docent gewerkt aan de opleiding tandheelkunde van het Radboudumc. In het verleden heeft ze, via Mercy Ships, 7 maanden als tandarts gewerkt in Togo en kortstondig in Zambia en Guinee. Momenteel is ze voor een periode van 2 jaar aan het werk als Lead Dentist in West-Afrika, vanaf een ziekenhuisschip van Mercy Ships. Marijke zal daar werken aan haar droom: de toegang tot mondzorg in West-Afrika verbeteren. Dit doet ze ook door middel van haar stichting: Stichting Improve. Ze neemt jullie de komende maanden graag mee in wat zij meemaakt en wat haar gedachten daarbij zijn.

Naar alle columns