Onder de loep! Ana Milheiro

Ana Milheiro is op 27 november 2015 gepromoveerd op het proefschrift ‘Exposure to nickel and palladium from dental appliances’. Het promotieonderzoek werd uitgevoerd bij de afdeling Materiaalwetenschappen van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Promotor van haar onderzoek was prof. dr. Albert J. Feilzer en copromotor was prof. dr. Cees J. Kleverlaan. De redactie van het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde stelde 8 vragen over het onderzoek.

Wat was het onderwerp van het promotieonderzoek?

Ik heb onderzoek gedaan naar de hoeveelheid metaaldeeltjes die in orthodontische materialen voorkomen. Orthodontische spalken zorgen ervoor dat gebitselementen niet terugschuiven na een behandeling en zijn meestal bedoeld om een leven lang mee te gaan. Daardoor staat de mond continue bloot aan metaaldeeltjes. Die deeltjes kunnen via de mond in de rest van het lichaam terechtkomen en cellen beschadigingen, met bijvoorbeeld allergische reacties tot gevolg. Ik onderzocht daarom ook mogelijk geschikte alternatieven.

Door het gebruik van metaallegeringen (samenstelling van verschillende metalen) in kroon- en brugwerk komt palladium het vaakst voor in de mond. Gelukkig bestaan daarvoor geschikte alter­natieven. Voor ortho­dontische spalken zijn die er echter niet. Een voorgesteld beschikbaar alternatief is vezelversterkt composiet, maar dat materiaal is onbetrouwbaar. Metalen spalken behoren daarom nog tot de gouden standaard in de orthodontie, en ik pleit in mijn proefschrift daarom ook voor verder onderzoek naar metaalvrije alterna­tieven.

Wat was de drijfveer om dit onderzoek te doen?

De tandartspatiënt is niet alleen een ‘mond met tanden’, maar ook een mens met gevoelens en een eigen gezondheidsniveau. Met dit onderzoek heb ik meer bewustzijn willen kweken voor het feit dat tandheelkundige materiaalkeuze invloed kan hebben op de algemene gezondheid van de patiënt.

Waarom was het onderwerp interessant om te onderzoeken?

Met een bewuste materiaalkeuze en het stellen van de juiste vragen tijdens de anamnese kan een tandarts onderbouwd bepalen waarom het belangrijk is om metaalvrij materiaal te gebruiken, vooral bij specifieke patiënten die overgevoelig kunnen zijn.

Wat waren de belangrijkste hypothesen en onderzoeksvragen?

De belangrijkste onderzoeksvraag betrof de bepaling van de hoeveelheid metaaldeeltjes (met de focus op nikkel en palladium) die vrijkomen van metaallegeringen die vaak in de tandheelkunde zijn gebruikt. Daarnaast heb ik het effect onderzocht van het vrijkomen van deze metaaldeeltjes op celniveau. En verder wilde ik een al bestaand alternatief (vezelversterkt composiet) testen.

Hoe was het onderzoek opgezet?

Allereerst keek ik naar de hoeveelheid metaaldeeltjes die vrijkwamen. Dat deed ik in het laboratorium waarin ik de omstandigheden in de mond nabootste met een zuuroplossing, zoals aangegeven volgens de ISO-­normen. Daarin dompelde ik de metaalmonsters om de hoeveelheid vrijgekomen nikkel en palladium te onderzoeken. Daarna heb ik de effecten van metaaldeeltjes op celniveau bestudeerd. En tot slot onderzocht ik of vezelversterkt composiet een goed alternatief is voor de metalen draden die in orthodontische retentiespalken worden gebruikt. Dat gebeurde door het materiaal te testen op belasting en vervorming.

Wat was het grootste probleem waar je tegenaan liep?

Ten eerste deed ik het promotieonderzoek parttime, naast mijn werk in een praktijk en het begeleiden van studenten op het ACTA. Daardoor deed ik langer over mijn proefschrift dan gebruikelijk is. Ten tweede vond een belangrijke deel van mijn onderzoek plaats in Tokio, en daar had ik slechts 4 maanden voor. In het laboratorium van de Institute of Dental Biomaterials van de Tokyo Medical and Dental University onderzocht ik het effect van de metaallegeringen op de cellen. Ook de vanzelfsprekende cultuurverschillen en de andere werkmethode, waarvan ik overigens heb genoten, maakten het tot een uitdaging om in zo’n korte tijd de monsters te kunnen maken en de test uit te voeren.

Welke onderzoeksresultaten werden behaald?

Mijn promotie is inmiddels afgerond. Het belangrijkst resultaat was de bevinding dat nikkelvrije spalken die in de orthodontie worden toegepast, niet vrij zijn van nikkel. De hoeveelheden nikkel in de spalken zijn zelfs hoger dan volgens de EU-richtlijnen is toegestaan voor blootstelling aan de huid. Voor het gebruik van nikkel in de mond bestaan nog geen EU-richtlijnen. Verder had ik gehoopt een alternatief te kunnen vinden voor de gebruikte metaaldraden in de orthodontie, maar dat is niet gelukt binnen de korte tijd die mij voor mijn promotietraject was gegeven.

Wat heeft dit onderzoek opgeleverd voor de tandheelkunde, de patiënt of de mondzorgverlener?

Dit onderzoek draagt bij aan een bredere kennis over materialen die in de tandheelkundige praktijk worden gebruikt. Kennis die voor patiënten met een nikkelallergie zeer belangrijk is. Het maakt tandartsen bovendien bewust van de reacties die kunnen ontstaan door het gebruik van bepaalde metalen. Daardoor kan de tandarts beter begrijpen waar de, soms vage, klachten van patiënten met deze allergieën, vandaan komen. In feite zou dit ook het hoofddoel van de tandheelkunde moeten zijn: de beste zorg aan patiënten en specifieke patiënten verlenen door een goed geïnformeerde tandarts.