Onvrijwillige mondzorg bij ouderen met dementie

Onder de loep! Maud Jonker

Maud Jonker is promovenda aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en doet sinds 2023 onderzoek bij het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde (CTM). Promotor van haar onderzoek is prof. dr. Anita Visser en copromotor is dr. Coos Engelsma. De redactie van het NTVT stelde 6 vragen over het onderzoek.

Wat onderzoek je?

Ik doe onderzoek naar onvrijwillige mondzorg bij ouderen met dementie oftewel mondzorg waartegen een oudere met dementie verzet toont.

Wat is je drijfveer om onderzoek te doen en waarom is juist dit onderwerp interessant?

Mijn grootste drijfveer is dat ik deze kwetsbare groep wil helpen. Uit gesprekken met andere zorgverleners weet ik dat het met de mondgezondheid van ouderen met dementie over het algemeen slecht gesteld is, omdat zij dikwijls niet meer goed voor zichzelf kunnen zorgen en mondzorg voor zorgverleners vaak een ‘ondergeschoven kindje’ is. Als mijn onderzoek iets kan bijdragen om de mondzorg voor deze groep te verbeteren, heb ik mijn doel behaald.

Veel zorgverleners worstelen met dit onderwerp, zeker sinds de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) op 1 januari 2020. Wanneer een oudere met dementie afwerend gedrag vertoont, levert dit dilemma’s op: ga je iemand tegen zijn of haar wil in toch poetsen? Zo ja, wanneer wel en wanneer niet? En wanneer is het weglaten van mondzorg een ernstig nadeel voor de patiënt?

Wat zijn de belangrijkste hypothesen en onderzoeksvragen?

De belangrijkste onderzoeksvraag is: wat is de attitude van zorgverleners ten aanzien van onvrijwillige mondzorg bij ouderen met dementie? Daarbij kijken we ook hoe de keuze tot stand komt om wel of geen onvrijwillige mondzorg te verlenen. Tegen welke barrières lopen zorgverleners aan en wat zouden voor hen redenen zijn om juist wel onvrijwillige mondzorg te verlenen? Een belangrijke hypothese is dat de invoering van de Wzd mogelijk ertoe bijdraagt dat mondzorg aan ouderen met dementie die afwerend gedrag vertonen, sneller wordt gestaakt.

(Foto: Joost Hoving)

Hoe is het onderzoek opgezet?

Het onderzoek bestaat uit 4 onderzoeksprojecten. Het eerste project betrof een vragenlijstonderzoek om inzicht te krijgen in de manier waarop zorgverleners tegen onvrijwillige mondzorg aankijken. Wanneer vonden zij dat het niet verlenen van mondzorg zou leiden tot een ernstig nadeel en wanneer zouden zij zelf bereid zijn onvrijwillige mondzorg te verlenen? Ook werden kennisvragen gesteld over de Wzd. Het tweede project was een literatuuronderzoek naar barrières en bevorderlijke factoren voor het uitvoeren van onvrijwillige mondzorg. Het derde onderzoek bestond uit semigestructureerde 1-op-1-interviews met verschillende zorgverleners naar knelpunten bij het verlenen van onvrijwillige mondzorg en mogelijke verbeteringen. Het vierde onderzoek wordt momenteel opgezet en gaat dieper in op mogelijke problemen van de Wzd met betrekking tot de mondzorg.

Wat is het grootste probleem waar je tegenaan bent gelopen?

Dat onvrijwillige mondzorg voor veel mensen een gevoelig onderwerp is. De woorden ‘onvrijwillig’ of ‘dwang’ roepen sterke reacties op. Er volgt al snel de reactie: “Wij passen nooit dwang toe”. Gelukkig waren veel zorgverleners wel bereid om geïnterviewd te worden, zodat ik hierop kon doorvragen.

Op welke onderzoeksresultaten hoop je en wat levert dat op voor de tandheelkunde, de patiënt of de mondzorgverlener?

Ik hoop dat we kunnen vaststellen wat de knelpunten van de Wzd zijn en hoe zorgverleners de keuze kunnen maken wel of geen onvrijwillige mondzorg te verlenen. Is het een tekort aan kennis over het belang van een goede mondgezondheid of zijn er andere redenen dat iemand geen onvrijwillige mondzorg zou (laten) verlenen? Uiteindelijk hoop ik dat mijn onderzoek een discussie op gang kan brengen over onvrijwillige mondzorg, waarbij er ook meer bewustzijn over mondgezondheid bij zorgverleners komt, dat mondzorg bij verzet niet gelijk wordt gestaakt en er in de toekomst geen onnodige gezondheidsnadelen optreden bij ouderen met dementie die verzet tonen bij mondzorgverlening.

Naar alle nieuwsberichten