Oratie prof. dr. Toine Rosenberg over reconstructie van het aangezicht

Op 17 oktober 2018 sprak prof. dr. A.J.W.P. (Toine) Rosenberg zijn inaugurele rede uit vanwege zijn benoeming tot hoogleraar Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie aan de Universiteit Utrecht. Eindelijk weer eens een oratie waarin een patiëntgeschiedenis de hoofdrol speelde en in dit geval een gruwelijke. De nieuwe Utrechtse hoogleraar toonde een 55-jarige patiënt met een ameloblastoom waarbij driekwart van zijn onderkaak moest worden verwijderd met uiteraard grote consequenties voor de kwaliteit van leven van de man. Hij zou een deel van zijn gezicht gaan missen waardoor onder meer zijn identiteit ernstig zou worden aangetast, zijn kauwfunctie zou verdwijnen, hij zou gaan kwijlen om maar niet te spreken van andere akelige consequenties voor zijn dagelijks functioneren. Een en ander werd met dia’s geïllustreerd en deed de toehoorder denken aan de afbeeldingen van afschuwelijk verminkte soldaten met hun vreselijke hoofd-halswonden uit de Eerste Wereldoorlog.

Rosenberg ging uitgebreid in op de chirurgische behandeling die er vooral op was gericht om de steunfunctie van het gezicht zoveel mogelijk te behouden. Bij veel van dergelijke behandelingen wordt botweefsel van de patiënt gebruikt, in het hier besproken geval was dat donorweefsel uit de kuit. Van tevoren werd bij de patiënt een kleine operatie uitgevoerd waarbij tandheelkundige implantaten al in het kuitbeen werden aangebracht. Na een periode van ongeveer 3 maanden werd de reconstructieve gezichtschirurgie uitgevoerd en het stuk kuitbeen met implantaten verplaatst naar de onderkaak. Op deze implantaten werd later een gebitsprothese geplaatst.

Bij zo’n bijzondere behandeling rijst de vraag hoe dergelijke patiënten op zo’n omvangrijke ingreep worden voorbereid en voorgelicht. Echter, in deze oratie lag begrijpelijk de nadruk vooral op het chirurgische en technische vlak.

Rosenberg gaf met dit voorbeeld aan dat het specialisme Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie in Utrecht zich bezighoudt met de traumatologie, met tumoren en de standsafwijkingen van de kaken en het aangezicht. Veel behandelingen zijn gericht op het herstellen van defecten in het hoofd-halsgebied en daarvan was de gepresenteerde casus een uitstekend voorbeeld.

Uit zijn verdere betoog bleek dat, gezien het feit dat de verwijdering lichaamseigen materiaal veel restklachten kan opleveren, er thans naarstig onderzoek wordt verricht naar botvervangende materialen. Momenteel kunnen deze materialen alleen in kleine hoeveelheden worden gebruikt. De bedoeling is echter dat deze hulpmiddelen in de toekomst in grotere hoeveelheden in bijvoorbeeld aangezichtsdefecten worden geplaatst om daarna door het lichaam te worden omgezet in bot. Rosenbergs afdeling zet momenteel de eerste stappen in het ontwikkelen van grote botconstructen voor het aangezicht. De onderzoekers richten zich daarbij vooral op het vervaardigen van bloedvaten en botweefsel door gebruik te maken van stamcellen en factoren die deze stamcellen aanzetten tot de productie hiervan.

Rosenberg besloot zijn oratie met een uitstapje naar het onderwijs op zijn gebied voor zowel mka-chirurgen in opleiding als voor zesdejaars tandheelkunde- en derdejaars geneeskundestudenten.