Pneumokokkenvaccin leidt tot opkomst andere pneumokokken

De bacterie Streptococcus pneumoniae veroorzaakt jaarlijks wereldwijd 1,6 miljoen doden. In een promotieonderzoek deed arts-onderzoeker Amelieke Cremers van het Radboudumc onderzoek naar het DNA van deze bacterie en ontdekte ze een methode om de bacterie snel op te sporen in het bloed. Ze bestudeerde ook het effect van vaccinaties op de eigenschappen van pneumokokken en ontdekte dat het inzetten van een smal spectrum antibiotica niet alleen resistentie tegengaat, maar zelfs gunstiger kan zijn voor de patiënt.

De pneumokok verblijft doorgaans in onze neusholte als onschuldige passagier, maar soms ontwikkelt de besmetting zich tot ziekte, variërend van een milde luchtweginfectie tot ernstige long- of hersenvliesontsteking en overlijden.

De onderzoekster beschrijft een nieuwe methode om snel pneumokokken-DNA in patiëntenbloed te detecteren. Met de nieuwe methode kan de minieme hoeveelheid pneumokokken-DNA die doorgaans in het bloed circuleert, van een vele malen grotere hoeveelheid menselijk DNA worden onderscheiden. Er kan zelfs nog DNA worden gevonden na het gebruik van antibiotica, terwijl dit bij de standaardmethode (de kweek) een groot probleem is.

Cremers bestudeerde ook pneumokokkengenomen voor en na vaccinatie. Het pneumokokkenvaccin dat sinds 2006 in het Nederlandse Rijksvaccinatieprogramma is opgenomen, is gericht tegen een aantal veel voorkomende pneumokokken. Dit vaccin heeft er toe geleid dat pneumokokkenziekte bij kinderen drastisch is gedaald. Hoewel alleen kinderen zijn gevaccineerd blijken als neveneffect de vaccin-types ook bij volwassenen steeds minder ziekte te veroorzaken. Tegelijkertijd zijn de pneumokokken die buiten het vaccin vallen in opkomst. Deze andere pneumokokkentypes veroorzaken nu kleine verschillen in ziektepresentatie. Mogelijk komt dit door andere genetische eigenschappen. Om deze veranderingen nog beter te begrijpen, verdiepte Cremers zich in het DNA van pneumokokken. Hieruit kwam naar voren dat vlak na vaccinatie de variatie in pneumokokken-genen aanzienlijk afnam, om daarna opnieuw uit te breiden, voornamelijk met genen die voor vaccinatie ook al circuleerden.

(Bron: Radboudumc, 12 juni 2015)