Pokkenvirus al in Vikingtijd actief

De eerst bekende slachtoffers van het pokkenvirus vielen al in de Vikingtijd (793-1066 n. C.). Het variolavirus, dat pokken veroorzaakt, is een van de meest verwoestende ziekteverwekkers bij de mens en heeft alleen al in de twintigste eeuw tussen de 300 miljoen en 500 miljoen mensen gedood. De gemeenschappelijke voorouder van de variolavirussen splitste zich zo’n 1.700 jaar geleden, waarna meerdere varianten ontstonden waarvan enkele gevaarlijk zijn voor de mens (bijvoorbeeld de meestal dodelijke Variola major). In 1980 werd de ziekte met behulp van vaccinatie officieel uitgeroeid.

Het oudste bekende slachtoffer van de pokken was een Litouwse kindmummie uit de zeventiende eeuw. Daarnaast waren er schriftelijke aanwijzingen dat pokken al 3.000 jaar geleden voorkwamen. Er was echter geen hard bewijs voor de ouderdom van het virus.

Een internationaal team van onderzoekers heeft scans gemaakt van de bot- en tandresten van 1.867 mensen, die tussen 31.630 en 150 jaar geleden leefden in Europa, Azië en Amerika. Bij 26 individuen kon het variolavirus mogelijk aanwezig zijn. Uiteindelijk lukte het in 13 gevallen om nauwkeuriger onderzoek te verrichten en het aanwezige virusmateriaal gedetailleerder in kaart te brengen. Van de slachteroffers dateerden 11 uit de Vikingtijd, oudere slachtoffers werden niet aangetroffen.

Van 3 mannen en 1 vrouw werd het bijna volledige variolavirusgenoom gereconstrueerd. De genetische structuur hiervan bleek een, nu uitgestorven, variant van het moderne, uitgeroeide variolavirus dat pokken veroorzaakt.

 (Bron: Science, 24 juli 2020 & NRC, 23 juli 2020)