Waarom tandheelkundig onderzoek in Afrika onze blinde vlek is

Column

Herkent u dit? Bij een nascholing of congres heb ik het gevoel dat we tegenwoordig al heel veel weten. Meestal zijn er nog maar een paar kleine dingen nieuw voor me. Toch overviel me pas de volgende gedachte: weten we eigenlijk niet nog heel weinig? Het meeste onderzoek wordt gedaan bij patiënten in landen waar de tandheelkunde op een hoog niveau is. Daar waar ook geld is voor onderzoek. Maar vertekent dat ons beeld niet? Hoe betrouwbaar zijn onze onderzoeken eigenlijk als hele bevolkingsgroepen en grote orale aandoeningen niet zijn meegenomen? Twee voorbeelden uit de praktijk in West-Afrika.

Tijdens de lessen in Guinee krijg ik veel vragen van studenten. Onlangs vroeg een student: “Hoe vaak komt agenesie van een onder-cuspidaat voor?” Ik liet zien hoe je dat opzoekt en we vonden een mooie tabel met percentages. Maar toen viel me op dat die tabel vooral was gebaseerd op onderzoeken onder westerse bevolking. Zijn die percentages dan ook van toepassing op de West-Afrikaanse bevolking? Ik moest het antwoord schuldig blijven.

Afbeeldingen: Een casus met ernstige ideopatische osteonecrose bij Mercy Ships, Togo, 2010

Nog een voorbeeld. Toen ik in 2010 voor Mercy Ships werkte zagen we wekelijks patiënten met een ernstige vorm van osteonecrose. Grote stukken dood kaakbot bij patiënten die nog relatief jong waren (tussen de 20-40 jaar) en die nooit medicatie, laat staan bisfosfonaten gebruikten. Regelmatig extraheerden we hele tandbogen met elementen soppend in het ontstoken bot, soms bleef er een open antrum achter. Wat was de oorzaak van deze aandoening en wat was het te verwachte beloop? Welke behandeling is het beste? Ik vond het vreemd dat er zo weinig bekend was over deze heftige aandoening.

In die tijd werkte Shelly Khullar ook bij Mercy Ships, een vrijwillig tandarts die ook onderzoekster was bij de Universiteit van Oxford. Zij besloot dit te gaan uitzoeken. Ze beschreef uiteindelijk 60 casussen en zocht naar de mogelijke oorzaak. Lees meer over haar onderzoek via deze link.

Pas nog zocht ik opnieuw naar informatie over deze extreme vorm van ideopatische osteonecrose. Tot mijn grote verbazing ontdekte ik dat er niet veel méér onderzocht is dan wat er destijds door Shelly is gedaan. Toch komt het nog steeds veel voor: ik weet van collega-vrijwilligers in Sierra Leone dat zij nog steeds veel patiënten zien met deze aandoening. Zo weinig onderzoek naar zo’n heftige aandoening, dat vind ik vreemd.

Als ik er zo over nadenk hebben we zeker twee blinde vlekken: De eerste blinde vlek is het onderzoek naar de niet-Kaukasische bevolking. Verder lijkt het dat sommige ernstige en extreem invaliderende orale aandoeningen te weinig aandacht krijgen van de wetenschap. Die is meestal bezig met onderzoek dat past binnen de westerse tandheelkunde maar slechts in beperkte mate klinische relevantie heeft. Dat is de tweede soort blinde vlek.

Het is een pijnlijk idee dat we deze grote blinde vlekken hebben. Ik vind het verdrietig dat er voor zo veel juist kwetsbare patiënten nog zo veel onwetendheid is. In veel vakgebieden, zoals bijvoorbeeld de antropologie, is onderzoek doen ver weg en op afgelegen plekken heel normaal. Ik hoop dat dat ook voor de tandheelkunde gaat gelden. Welke onderzoeker is er net zo avontuurlijk en heldhaftig als Shelly?

Drie artikelen over deze heftige vorm van osteonecrose in West-Afrika:
- Khullar SM, Tvedt D, Chapman K, Herlofson BB. Sixty cases of extreme osteonecrosis and osteomyelitis of the mandible and maxilla in a West African population. Int J Oral Maxillofac Surg. 2012 Aug;41(8):978-85
- Khullar SM, Katebi N, Herlofson BB, Tvedt D, Olsen BR. Evidence to support the hypothesis of tuberculosis as a cause of extreme osteonecrosis and osteomyelitis of the mandible in a West African population. Int J Oral Maxillofac Surg. 2016 Dec;45(12):1600-1606
- S. Girgis, D. Tvedt, L. Cheng, Doctor, here is my palate: rare occurrence of subtotal maxillary osteomyelitis. British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, Volume 53, Issue 5, 2015, Pages 467-469

Marijke Westerduin, tandarts en vrijwilliger bij Mercy Ships, zal de komende periode elke maand een column schrijven voor het NTVT. Marijke is in 2007 afgestudeerd als tandarts aan het Radboud UMC. Daarna heeft zij als tandarts in de algemene praktijk en in een kindertandheelkundige kliniek gewerkt. Naast de algemene praktijk heeft Marijke ook 7 jaar als docent gewerkt aan  de opleiding tandheelkunde van het Radboud UMC. In het verleden heeft Marijke, via Mercy Ships, 7 maanden als tandarts  gewerkt in Togo en kortstondig in Zambia en Guinee. Momenteel leidt Marijke online tandheelkundestudenten op van de Gamal  Abdel Nasser University in Conakry, Guinee. De bedoeling is dat Marijke voor een periode van 2 jaar vanaf het  ziekenhuisschip van Mercy Ships vrijwillig aan het werk zal gaan als Lead Dentist in West-Afrika. Vanwege de coronapandemie  is dit uitgesteld. Marijke zal daar werken aan haar droom: de toegang tot mondzorg in West-Afrika verbeteren. Marijke neemt  jullie de komende maanden graag mee in wat zij meemaakt en wat haar gedachten daarbij zijn.

Naar alle columns