Kraaijenga SAC
Long-term oropharyngeal and laryngeal function in patients with advanced head and neck cancer
Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 2016
249 blz, geïll.
ISBN 978 94 6233 316 1

Vergevorderde hoofd-halskanker wordt veelal orgaansparend behandeld met behulp van radiotherapie al dan niet gecombineerd met chemotherapie. De uitkomst van deze behandeling is vaak goed vanuit het perspectief van de onderliggende aandoening, maar gaat vaak gepaard met aanzienlijke functionele beperkingen zoals slikproblemen, stem- en spraakproblemen. In dit proefschrift worden op heldere wijze deze problemen geanalyseerd en besproken. De retrospectief onderzochte patiëntengroepen waren helaas relatief klein, vaak in de orde van 20 overlevende patiënten na 10 jaar, maar de uitkomsten bleken eenduidig. Het bleek onder andere dat met intensiteitsgemoduleerde radiotherapie (IMRT) een betere orgaansparing kan worden bereikt dan met conventionele radiotherapie. De met IMRT behandelde patiënten bleken minder te aspireren, minder trismus te hebben en minder slikproblemen te hebben dan patiënten die conventionele radiotherapie hadden ondergaan. Ook was de stemkwaliteit en de verstaanbaarheid beter. Behalve aanpassing van de radiotherapie, bleek ook preventieve slikrevalidatie te resulteren in minder functionele slik- en stemproblemen in het onderzochte cohort.

Op geleide van de bemoedigende resultaten uit de retrospectieve onderzoeken werd een aantal prospectieve onderzoeken opgezet. Ook uit deze onderzoeken kwam naar voren dat spierversterkende (slik)oefeningen tot positieve resultaten leidden in patiënten met chronische, therapieresistente dysfagie. Ten slotte werd in een groep van 7 patiënten met langdurig bestaande slikproblemen gerelateerd aan volumeverlies of atrofie, het effect van lipofilling

bestudeerd. Bij 4 patiënten verbeterde de slikfunctie en de voedselinname. De onderzochte groep was te klein om te interpreteren als hard bewijs, maar lipofilling lijkt wel veilig en, in deze geselecteerde patiëntengroep, met goed resultaat te kunnen worden toegepast. Of dit daadwerkelijk een goede therapeutische optie is, moet in een groter onderzoek worden opgehelderd. Lezing van dit proefschrift is vooral aan te raden voor mka-chirurgen en kno-artsen die zich bezighouden met de behandeling van hoofd-halskanker.