In dit themanummer maakt u kennis met nieuwe prevalentiegegevens van gebitsslijtage onder volwassenen, veranderde inzichten van etiologie en diagnostie, en worden de ‘state-of-art’ behandelopties van lokale slijtage tot aan volledige restauratieve behandelingen belicht.

“Form follows function”

Bij het schrijven van dit redactioneel zag ik duidelijke paralellen tussen de behandelfilosofie zoals beschreven door de verschillende auteurs en behandelaars van dit themanummer en het bekende citaat van Louis Sullivan (1856-1924). Hij is de grondlegger van het functionalisme en dankt zijn bekendheid aan een citaat dat nog steeds veelvuldig wordt aangehaald: “Form follows function”. Ofwel, de functie is leidend, de vorm volgt vanzelf. Zijn uitspraak is het devies geworden van het functionalisme met een minimalistische vormgeving, waarbij hij het begrip ‘functie’ veel breder opvatte en zich bij het ontwerpen liet leiden door de natuur. Sullivan ziet het als een universele wet van al het organische en anorganische, van al het fysische en metafysische, van al het menselijke en bovenmenselijke en van alle waarachtige uitingen van hoofd, hart en ziel; dat het leven te herkennen is aan zijn uitingsvormen en dat daarbij de vorm altijd de functie volgt. Ook is er een interessante relatie van dit citaat te vinden met de onlangs door de FDI (World Dental Federation) aangenomen nieuwe definitie van de term mondgezondheid. De nieuwe definitie omvat de mogelijkheid om te spreken, lachen, ruiken, proeven, kauwen, aan te raken en het uitdrukken van emoties via de gezichtsuitdrukking met zelfvertrouwen en zonder pijn, ongemak en craniofaciale ziekten. De nieuwe definitie reflecteert de fysiologische, psychologische en sociale eigenschappen die essentieel zijn voor de kwaliteit van leven. Zo blijkt dat de definitie van mondgezondheid en het oude citaat “Form follows function” dus vele overeenkomsten hebben.

De waarom-vraag binnen de ­huidige tandheelkunde

Als ik naar de huidige tandheelkunde kijk, valt het me vaak op dat juist de esthetiek zegeviert boven de functie. In publicaties, congressen of cursussen zie ik regelmatig schitterende casuïstiek, maar mis de essentie of het nut van de uitgevoerde behandeling. Aspecten die ik daarbij mis zijn de wensen en de aanwezige hulpvraag van de patiënt en het proces van ‘shared decision making’ om tot een goede behandeling te komen. De technieken en materialen die ons tegenwoordig ter beschikking staan, maken steeds meer mogelijk en misschien zelfs mooier dan met de oudere technieken. Wat ik me daarbij afvraag is of de functie, respectievelijk de beoogde verbetering van de mondgezondheid, ook wordt meegewogen in de behandelbeslissing. Zeker als ik prachtig ingekleurde fissuren op een tweede molaar voorbij zie komen, vraag ik me af voor wie deze behandeling is uitgevoerd en wat het nut ervan is. Ik kan me namelijk niet indenken dat de patiënt hier altijd op zit te wachten. Die wil waarschijnlijk gewoon een nette maar vooral goed functionerende restauratie.

Zo blijkt dat tandartsen vaak wel antwoord kunnen geven op de wat- en hoe-vraag, maar vaak geen antwoord hebben op de waarom ze iets doen-vraag. Dit sluit aan bij de Golden Circle, beschreven door Simon Sinek, waarin met het ‘waarom’ wordt bedoeld wat je doelstelling is, waar je voor staat, je drijfveer of geloof. Het ‘wat’ staat voor het resultaat en het ‘hoe’ staat voor het proces en betreft de handelingen die moeten worden verricht om het ‘waarom’ te kunnen realiseren.

Ondanks dat er misschien geen wetenschappelijke onderbouwing is voor deze theorie, heeft het mij wel geholpen beter te leren focussen, gerichter keuzes te maken en me meer te kunnen richten op die zaken die er echt toe doen. Kortom, een echte eye-opener.

Met de basisprincipes van het functionalisme en de essentiële waarom-vraag in het achterhoofd, vraag ik me tegenwoordig steeds vaker af wat nu echt het doel is van mijn voorgestelde of geplande behandeling, met daarbij de vraag welke gezondheidswinst kan worden nagestreefd of verkregen. Het resultaat is dat ik hierdoor een stuk terughoudender ben geworden met indiceren.

Dr. Bas A.C. Loomans, gastauteur