Een van de eisen voor een veilig gebruik van röntgenapparatuur is de reductie van de dosis voor de operateur tot een acceptabel niveau. Dit kan worden bereikt door afscherming en door voldoende afstand (2 meter of meer) aan te houden. Sinds enige tijd bestaan er draagbare röntgenapparaten die tijdens de opname door de tandarts op armafstand moeten worden vastgehouden. De afstand van de operateur tot de patiënt, die immers de bron is van de strooistraling tijdens de belichting, is daardoor vrij gering. Weliswaar zijn de apparaten voorzien van een stralingsabsorberende ring rondom de tubus die de strooistraling enigszins moet tegenhouden, maar de vraag is of dit voldoende is om een veilige dosis te verkrijgen. In dit onderzoek werd gemeten wat de dosis is voor de operateur bij gebruik van een draagbaar röntgentoestel op verschillende afstanden van het lichaam.

Met een NOMAD Pro Handheld™ röntgentoestel, gemonteerd op een statief en voorzien van een afstandbediening, werden orale röntgenopnamen gemaakt. De patiënt werd gesimuleerd met behulp van een fantoom van het hoofd. Een paspop fungeerde als vervanger van de operateur. Daarop werden dosismeters aangebracht ter plaatse van de ogen, schildklier, borst, heup, een vinger rechts, de handpalm links en een voet. Er werden röntgenopnamen gemaakt bij 3 mogelijke posities van het röntgentoestel: 1. dicht bij het lichaam van de operateur en het toestel horizontaal gericht; 2. verder van het lichaam met de armen volledig gestrekt en het toestel horizontaal gericht; en 3. met de armen gedeeltelijk gestrekt en het toestel verticaal gericht. De eerste 2 posities komen overeen met röntgenopnamen bij een zittende patiënt en de derde bij een liggende patiënt.

De hoogste dosis bleek op de handpalm bij positie 3. Er kon een lage dosis worden vastgesteld voor de operateur op de andere meetpunten. Deze dosis was ruim onder de toegestane dosislimieten, maar duidelijk hoger dan de dosisreductie die kan worden bereikt als de operateur meer afstand bewaart, zoals bij een conventioneel röntgentoestel. De stand van het röntgentoestel bleek belangrijk. Bij de verticale oriëntatie was de dosis voor borst en heup van de operateur significant hoger. Persoonsdosimetrie is zeer gewenst om de dosis voor de operateur te controleren.

De onderzoekers concluderen dat het risico van het gebruik van een draagbaar röntgentoestel beperkt is, maar hoger in vergelijking met de situatie van een aan de muur gemonteerd toestel. Voor forensische toepassingen en bij behandeling van immobiele patiënten blijft een draagbaar toestel een goede keuze.

Bron

• Makdissi J, Pawar RR, Johnson B, Chong BS. The effects of device position on the operator’s radiation dose when using a handheld protable X-ray device. Dentomaxillofac Radiol 2016; 45: 20150245.