Gerodontologie

Niet aan de gebitselementen gerelateerde orale pathologie komt vooral voor in de leeftijdsfase van 50 tot 80 jaar. Vermoedelijk spelen veroudering van de zachte weefsels en afname van de immuniteit hierbij een rol.

Orale slijmvliesafwijkingen die vaak gepaard gaan met vergelijkbare huidafwijkingen zijn lichen planus, vesiculobulbaire afwijkingen en lupus erythematosis. Ontoereikende mondhygiëne, tandsteen en andere irritantia zijn etiologische en onderhoudende factoren die moeten worden geneutraliseerd. Erytro- en leukoplakie zijn de meest voorkomende premaligne slijmvliesafwijkingen en ongeveer 90% van alle orale maligniteiten zijn plaveiselcarcinomen. Van plaveiselcelcarcinomen is de combinatie van overmatige alcoholconsumptie en roken de belangrijkste etiologische factor. Hoewel bij veroudering het aantal acinaire cellen in de grote speekselklieren afneemt, blijft de speekselsecretiesnelheid redelijk stabiel. De algemene verklaring hiervoor is dat de resterende acinaire cellen over reservecapaciteit beschikken. Het feit dat veel ouderen xerostomie ervaren en ook daadwerkelijk hyposialie hebben, is meestal gerelateerd aan de bijwerking van medicamenten. Andere etiologische factoren zijn ontstekingen van de speekselklieren, auto-immuunziekten als het syndroom van Sjögren, radiotherapie in het hoofd-halsgebied en hormoonziekten als diabetes mellitus. Tot de ulceraties van het mondslijmvlies behoren afte en herpes zoster. Een lastig probleem is dat van mondbranden. Dit fenomeen kan optreden bij een Candida-infectie en als bijverschijnsel van algemene ondervoeding en van anemie veroorzaakt door een tekort aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur. Als geen algemeen medische of orale oorzaak kan worden aangewezen, spreekt men van idiopathisch mondbranden of van mondbrandsyndroom. Niet aan de gebitselementen gerelateerde orofaciale pijnen kunnen het gevolg zijn van temporomandibulaire disfunctie, trigeminusneuralgie en arteriitis temporalis. Hiervan komen de laatste 2 zelden voor en door onbekendheid bij mondzorgverleners worden vaak op geleide van de extreme pijn diverse onnodige tandheelkundige behandelingen verricht.

Algemeen practici dienen kennis te hebben van alle niet aan de gebitselementen gerelateerde orale problemen die zich vooral bij ouderen kunnen presenteren en dienen hierop deskundig te kunnen reageren met monitoring, behandeling of verwijzing.

Bron

Yap T, McCullough M. Oral medicine and the ageing population. Aust Dent J 2015; 60 (Suppl. 1): 44-53.