In Finland werden in 2014 naar schatting 2,7 miljoen tandheelkundige röntgenopnamen vervaardigd. Voor andere landen zijn de aantallen vergelijkbaar (na correctie voor de bevolkingsomvang). De meest recente schatting (2011) voor Nederland is 8,2 miljoen röntgenopnamen. Onder deze röntgenopnamen zijn er zeker situaties waarin de patiënt zwanger was of achteraf zwanger bleek te zijn. In een onderzoek is nagegaan wat de stralingsdosis van verschillende tandheelkundige opnametechnieken is voor een foetus. Ook is de dosis voor de borsten bepaald, omdat dit eveneens stralingsgevoelig weefsel is.

In een volwassen vrouwelijk testfantoom werd een ‘solid state detector’ geplaatst ter hoogte van het bovenste deel van de uterus om de stralingsdosis voor de foetus te bepalen, en tussen de borsten om de strooistralingsdosis in die regio te meten. Er werden verschillende opnametechnieken toegepast: intraorale röntgenopnamen van de incisieven in de bovenkaak, van de premolaarstreek in de onderkaak, occlusale opnamen, panoramische en cefalometrische röntgenopnamen en conebeamcomputertomo­grafie-opnamen bij 4 verschillende veldgrootten. Ook werd het effect nagegaan van 3 verschillende typen afscherming: een schildklierkraag, een kort loodschort over de borst en het bovenste deel van het abdomen en een lang loodschort dat de borst en het abdomen tot en met de pelvis bedekt.

De stralingsdosis voor de foetus varieerde van 0,009 tot 6,9 µGy zonder loodbescherming en 0,005 tot 2,1 µGy met afscherming. Voor de dosis op de borsten varieerde dit van 0,602 tot 75,4 µGy zonder afscherming en 0,002 tot 10,4 µGy met afscherming. Het gebruik van de loodafscherming reduceerde de dosis voor de foetus met 39-97% en voor de borsten met 22-99%. De dosis voor de foetus was echter ook zonder loodafscherming verwaarloosbaar klein. De hoogst gemeten dosis voor de foetus ten gevolge van 1 tandheelkundige röntgenopname komt ongeveer overeen met 2 dagen achtergrondstraling of 2 uur in een vliegtuig. De dosis is daarmee verwaarloosbaar klein.

Op grond van deze gegevens is het gebruik van een loodschort niet nodig en kunnen röntgenopnamen tijdens de zwangerschap zonder nadelige gevolgen worden gemaakt.

Hierbij moet worden opgemerkt dat bovenstaande conclusie ervan uitgaat dat verder alle maatregelen in het kader van ALARA voor een veilig gebruik van straling worden toegepast. Ook de psychologische betrokkenheid van de aanstaande moeder kan in dit verband niet worden ontkend. Om deze redenen zullen röntgenopnamen vaak worden uitgesteld tot na de bevalling.

Bron

• Kelaranta A, Ekholm M, Toroi P, Kortesniemi M. Radiation exposure to foetus and breasts from dental X-ray examinations: effect of lead shields. Dentomaxillofac Radiol 2016; 45: 20150095.