Bestanddelen van speeksel als desoxyribonucleïnezuur, ribonucleïnezuur, proteïnen, cytokinen en chemokinen zijn potentiële diagnostische indicatoren voor ziekten. Als diagnosticum is speeksel een aantrekkelijke optie omdat het eenvoudig, goedkoop en op niet-invasieve wijze kan worden verkregen. De onderzoekers voerden een systematisch literatuuronderzoek uit om te weten te komen of er een speekselbestanddeel is dat de vroegdiagnostiek van het orale plaveiselcelcarcinoom kan vereenvoudigen.

Het was de bedoeling Engelstalige artikelen te traceren die waren gepubliceerd tussen 2000 en 2013. Onderzoeken bij proefpersonen die systemische ziekten hadden, die een andere kanker hadden dan een plaveiselcarcinoom of die werden behandeld vanwege een oraal plaveiselcelcarcinoom of vanwege een immuun- of een ontstekingsziekte werden geëxcludeerd. Ook onderzoeken die niet speeksel als zodanig, maar een speekselgerelateerde factor als onderzoeksvariabele gebruikten, werden geëxcludeerd. In 6 elektronische literatuurbestanden werd gezocht met de aanduidingen ‘oral cancer’, ‘diagnosis’, ‘biomarkers’, ‘saliv’ en ‘OSCC’. OSCC is de afkorting van de Engelse term voor oraal plaveiselcelrcarcinoom: ‘oral squamous cell carcinoma’. Voor de kwaliteitsbeoordeling van de onderzoeken en de bepaling van de mate van wetenschappelijk bewijs en van het niveau van de aanbevelingen werden gangbare methoden gebruikt.

Primair werden 6.083 artikelen gevonden. Slechts 10 voldeden aan de selectiecriteria en daarvan vielen er nog 4 af omdat de onderzoeken methodologische tekortkomingen hadden. De resterende 6 artikelen meldden de volgende speekselbestanddelen als potentieel diagnosticum voor het orale plaveiselcelcarcinoom: messengerribonucleïnezuur, immunoglobuline-8, het antigeen CD44, de enzymen matrixmetalloproteïnase-1 en -3 en de peptiden Cyfra 21-1 en ZNF510. Alleen voor ZNF510 bleek een statistisch significant grotere expressie aantoonbaar bij de tumorgrootteclassificaties T3 en T4 dan bij de tumorgrootteclassificaties T1 en T2. Bovendien is gevonden dat ZNF510 bij de discriminatie tussen vroege en late tumor­stadia een sensitiviteit en een specificiteit had van 96%.

Dit systematisch literatuuronderzoek heeft geen speekselbestanddeel opgeleverd dat betrouwbaar kan functioneren als indicator voor het orale plaveiselcelcarcinoom, mede omdat over de diverse relevante speekselbestanddelen nog onvoldoende kennis bestaat. Wel zijn hoopgevende aanknopingspunten gevonden voor nader doelgericht onderzoek.

Bron

• Gualtero DF, Suarez Castillo A. Biomarkers in saliva for the detection of oral squamous cell carcinoma and their potential use for early diagnosis: a systematic review. Acta Odontol Scand 2016; 74: 170-177.