Een lange tijd gekoesterd dogma is dat de occlusale verticale dimensie een individuele vaste waarde is die bij pathologische of iatrogene wijziging temporomandibulaire stoornissen induceert. Om dit dogma te toetsen, werd een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd met als concrete vraagstellingen: induceert verhoging of verlaging van de occlusale verticale dimensie temporomandibulaire stoornissen en hoe kan het orofaciale systeem adapteren aan wijzigingen in de occlusale verticale dimensie?

In de database PubMed werd met 5 trefwoorden gezocht naar Engelstalige literatuur die is gepubliceerd in de periode 1966-2013. Trefwoorden waren ‘temporomandibular disorders’, ‘occlusal vertical dimension’, stomato­gnatic system’, ‘masticatory muscles’ en ‘skeletal muscle’. De zoekactie, het lezen van samenvattingen en volledige teksten en het raadplegen van de literatuurlijsten leverden een selectie op van 67 relevante artikelen. Geen van deze artikelen rapporteerde een gerandomiseerd en gecontroleerd klinisch onderzoek.

Grondige bestudering van deze artikelen leidde tot enkele voorzichtige conclusies. Allereerst bleek echte bewijsvoering omtrent de concrete vraagstellingen lastig, want in nagenoeg alle uitgevoerde onderzoeken ontbrak een controlegroep en waren de groep participanten te klein, de randomisering onvoldoende en de vervolgperiode te kort. Ondanks deze tekortkomingen waren er genoeg aanwijzingen om te concluderen dat iatrogene verhoging van de occlusale verticale dimensie geen symptomen van temporomandibulaire stoornissen induceert, verergert of in stand houdt, mits deze verhoging beperkt blijft tot 5 mm. Voor pathologische verlaging van de verticale dimensie, bijvoorbeeld door verlies van gebitselementen of door gebitsslijtage, kon nagenoeg hetzelfde worden geconcludeerd. Deze gegevens waren op zich al indicatief voor een goed adaptatievermogen van het orofaciale systeem. Nadere verdieping in de artikelen bevestigde het bestaan van dit adaptatievermogen, dat vermoedelijk is gebaseerd op anatomische adaptatie van spieren en gewrichten.

De onderzoekers plaatsten bij hun literatuuroverzicht een praktische kanttekening. Volgens hen wordt de succesvolle therapie met een stabilisatieopbeetplaat ter verlichting van symptomen van temporomandibulaire stoornissen vaak geïnterpreteerd als een indicatie voor een definitief hogere occlusale verticale dimensie. Zij vinden deze interpretatie onjuist en propageren gefaseerde afbouw van de therapie.

Bron

• Moreno-Hay I, Okeson JP. Does altering the occlusal vertical dimension produce temporomandibular disorders? A literature review. J Oral Rehabil 2015; 42: 875-882.