Xerostomie wordt gedefinieerd als het subjectieve gevoel van een droge mond en is doorgaans het gevolg van een verminderde functie van de speekselklieren. Het kan zich voordoen als bijwerking bij het gebruik van veel medicijnen, maar de 2 in de praktijk belangrijkste oorzaken zijn het syndroom van Sjögren en radiotherapie voor een maligniteit in het hoofd-halsgebied. De incidentie van xerostomie wisselt van 5% tot 46%, waarbij factoren als geslacht, leeftijd en gebruik van geneesmiddelen een rol zouden spelen. Gezien het invaliderende karakter van xerostomie wordt veel onderzoek verricht naar doeltreffende en doelmatige behandelopties.

In het hier besproken artikel wordt een overzicht gegeven van de meest recente inzichten in de wijze waarop het syndroom van Sjögren en de radiotherapie de speekselklierfunctie nadelig beïnvloeden en welke mogelijkheden voor behandeling in de toekomst een rol zouden kunnen gaan spelen.

Zoals bekend is het syndroom van Sjögren een auto-immuunziekte die zich richt tegen secernerend klierweefsel met als gevolg xerostomie en droge ogen, dit laatste omdat ook de traanklier wordt aangetast. Bij histologisch onderzoek worden in de speekselklieren zowel B- als T-lymfocyten aangetroffen, maar er zijn aanwijzingen dat de B-lymfocyten de hoofdrol spelen in de ontwikkeling van het ziekteproces. Als logisch gevolg van deze veronderstelling wordt onderzocht in hoeverre het remmen van de activiteit van deze cellen van nut zou kunnen zijn voor de patiënten met het syndroom van Sjögren. Dit wordt in diverse klinische onderzoeken onderzocht met tot op heden wisselende uitkomsten.

Bij patiënten met xerostomie door radiotherapie berusten de klachten op verlies van secernerend epitheel. Aanpassing van de grootte van het bestralingsveld en de bestralingsdosis zijn voor de hand liggende maatregelen om de schade te minimaliseren. Op de korte termijn wordt soms ook enig succes verkregen met de geneesmiddelen die de speekselvloed stimuleren. Optimaal herstel van de functie vereist echter herstel van het klierepitheel. Gentherapie, stamceltherapie en ‘tissue engineering’ worden besproken als potentieel veelbelovende wegen om dit in de toekomst te realiseren, al is er nog een lange weg te gaan. Vooralsnog blijven de behandelmogelijkheden daarom beperkt tot het bestrijden van de symptomen.

Bron

• Quock RL. Xerostomia: current streams of investigation. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol 2016; 122: 53-60.